Autorzy: Marlena Happach, Marek Happach
Współczesne lokalne biblioteki coraz częściej odchodzą od modelu tradycyjnej wypożyczalni książek. Biblioteki specjalistyczne i powiązane z placówkami dydaktycznymi to wciąż przede wszystkim magazyny woluminów. Biblioteka gminna natomiast to miejsce, gdzie oprócz wypożyczenia lektury i przeglądania prasy, użytkownicy korzystając z pomocy pracowników oraz dostępu do komputerów i Internetu wypełniają, drukują i powielają dokumenty, poszukują pracy, rozwijają swoje pasje uczestnicząc w warsztatach i zajęciach, spotykają się z ciekawymi ludźmi, oglądają fi lmy itd. Biblioteki użyczają swej przestrzeni na zebrania, próby, treningi i występy. Magazynowane są w nich nie tylko książki, ale też sprzęt nagłośnieniowy, instrumenty muzyczne i stroje lokalnych zespołów. To w bibliotekach spotykają się i tworzą modelarze, hafciarki, gospodynie wiejskie czy młodzieżowe drużyny Ochotniczej Straży Pożarnej.
Biblioteki pełnią więc role lokalnych ośrodków kultury, aktywności i integracji. W przestrzeni nowoczesnej biblioteki muszą się nie tylko pomieścić wszystkie przewidziane funkcje, ale także te które dopiero się narodzą wraz ze zmianą czasów i nadejściem nowych użytkowników. Jednocześnie jednak wszystkie te różnorodne zadania realizowane być muszą w budynku ekonomicznym, o ograniczonej przestrzeni, możliwie elastycznym i wielofunkcyjnym oraz możliwym do wykonania w naszych realiach rynkowych.
Pozornie najtańszym rozwiązaniem byłoby stworzenie jednego lub kilku projektów typowych i ich realizacja w kolejnych miejscowościach. Oszczędności na projekcie w dłuższej perspektywie jednak mogłyby się okazać znikome a utracony kontekst miejsca i możliwości zmniejszenia kosztów eksploatacyjnych poprzez projekt ekologiczny i energooszczędny – bezcenne.
Przedstawiony projekt to rodzaj katalogu rozwiązań – systemu modułów – umożliwiającego szybkie i tanie zaplanowanie nowego budynku. Tworząc indywidualne,
dopasowane do specyfi ki lokalizacji projekty możemy wykorzystywać sprawdzone schematy rozwiązań, obniżając cenę projektu i czas jego wykonania. Jednocześnie trzymając się tego samego systemu możemy etapować budowę i rozbudowywać obiekt w miarę zdobywania funduszy. Modularność rozwiązań dotyczy przy tym dwóch poziomów – system przewiduje wykorzystywanie ujednoliconych modułów konstrukcyjnych oraz funkcjonalnych.
MODUŁY KONSTRUKCYJNE
Podstawowym modułem konstrukcyjnym jest rama o szerokości 180cm i wysokości 300cm. Element ten jest bazowy dla konstrukcji budynku – jest elementem nośnym, ale jednocześnie jest podstawowym elementem meblowym. Podstawowy moduł w wersji wolnostojącej mieścić może dwustronny regał z książkami (2 x 30cm). Jako element zewnętrznej ściany składać się może z pojedynczego regału 30cm) i wybranego wypełnienia elewacyjnego (cegła, drewno, pustak, strawbale, bloczki gazobetonowe). Książki pełnią wtedy role dodatkowej izolacji. Ten sam moduł wypełniać może zestaw szyb – w wersji pojedynczej lub podwójnej z mini-szklarnią w przestrzeni pomiędzy szybami. Oprócz podstawowego regału z książkami w zestawie proponowanych rozwiązań znalazły się także: szafki zamykane, schowki na krzesła, głośniki, wieszaki i inne elementy gabarytowe.
MODUŁY FUNKCJONALNE
System modułów przygotowany został nie tylko z myślą o wygodzie projektanta, ale przede wszystkim z troska o logikę i funkcjonalność przyjętych rozwiązań na etapie użytkowania obiektu. Wśród zaproponowanych modułów funkcjonalnych znalazły się:
- • przedsionek i szatnia – w różnych wielkościach dostosowanych do liczby użytkowników
• lada i punkt informacyjny ze stanowiskiem komputerowym dla pracownika i
możliwością wzrokowego nadzoru całej przestrzeni biblioteki przy minimalnej liczbie pracowników
• trzon techniczny – pomieszczenia pracowników i pomieszczenie socjalne – z indywidualnymi stanowiskami pracy, dostępem do dziennego światła i możliwością cichej pracy
• toalety – zespoły toalet do powielenia w większych bibliotekach
• księgozbiór główny i księgozbiór podręczny – podstawowy magazyn książek z wykorzystaniem modularnych regałów w układach przyściennym, grzebieniowym i wariacjach
• zestawy stanowisk komputerowych – jako stanowiska indywidualne, zamykane moduły umożliwiające prowadzenie zajęć, układy elastyczne umożliwiające pracę i rozrywkę w zespołach
• czytelnia – podstawowa przestrzeń otwarta, wielofunkcyjna, do wykorzystania także przy innych działaniach
• przestrzeń aktywności – miejsce projekcji fi lmów, organizacji wystaw, występów i większych spotkań
• przestrzeń dla dzieci – od mini-kącika z dostosowanym do wzrostu regałem, poduszkami i dywanem, przez miejsce spotkań z autorem, przestrzeń do głośnej lektury, po salę zabaw wyjściem na zewnątrz powiązaną z ogródkiem dydaktycznym
• sale warsztatowe – moduły opcjonalne – wydzielone pomieszczenia do prowadzenia spotkań, zebrań, lekcji – możliwy wynajem odpłatny (np. nauka języków, kursy komputerowe, kursy na prawo jazdy itp.)
• kafeteria – moduł opcjonalny – samoobsługowa lada z ekspresem do kawy i kilka stolików; możliwość uzupełnienia oferty o własne wypieki lub kanapki (dodatkowe możliwości ekonomiczne dla biblioteki)
• księgarnia – moduł opcjonalny – stoisko z książkami/ podręcznikami / artykułami szkolnymi lub punkt xero
• szklarnia/ogród zimowy – alternatywa dla roślin doniczkowych na regałach z książkami; moduł pełni funkcje buforu, dekoracyjną i dydaktyczną (możliwa uprawa gatunków rzadkich i eksperymentów ogrodniczych)
• herbarium – nawiązanie do bibliotek klasztornych – miejsce uprawy roślin leczniczych - ogród dydaktyczny dla dzieci – przestrzeń aktywności najmłodszych – grządki warzywne, kwiatowe, owocowe.
EKOLOGIA I EKONOMIA
Proponowana technologia z zastosowaniem konstrukcji drewnianej zapewnia bardzo dobrą ochronę cieplną budynku – ściany i dach w całej swojej grubości stanowią izolację cieplną. Ściany szkieletowe są chronione od wewnątrz płytami gipsowo – kartonowymi, które posiadają ognioodporność zgodną z polskimi normami oraz przylegającą do słupów i belek wełną mineralną, która nie jest palna. Nie wymaga się impregnacji drewna środkami chemicznymi, ognioodpornymi ani owadobójczymi i grzybobójczymi, ponieważ drewno podlega specjalnej obróbce cieplnej, tzn. jest suszone komorowo . Łatwość modernizacji i przebudowy jest znacznie większa, niż w wypadku budynków murowanych. Możliwość wyboru materiału wypełniającego moduł pozwala na wykorzystanie materiałów lokalnych, dostępnych i ekonomicznych a także dostosowanych do charakteru zabudowy w danej miejscowości. Krótki czas budowy – około trzech miesięcy. Prace może wykonywać miejscowy rzemieślnik.
Konstrukcja jest bardzo prosta i szybka do wykonania. Technologia „sucha” daje możliwość prowadzenia prac nawet w zimie.
PROJEKT NA MIARĘ
Dysponując katalogiem rozwiązań i zakładając możliwość wdrożenia całego systemu do realizacji możemy włączyć do procesu projektowego użytkowników. Pracę nad projektem powinien poprzedzić szczegółowy wywiad – posiadając dane dotyczące liczby potencjalnych pracowników, użytkowników i woluminów możemy dobrać odpowiednie parametry przyszłego budynku. Kolejne moduły powinny być wybierane przy współpracy z zespołem pracowników i przy jednoczesnym tworzeniu scenariusza działania biblioteki. Odpowiedzi na pytania: jakie dodatkowe działania mają i mogłyby mieć miejsce w bibliotece? Kto korzysta z biblioteki? Czy istnieje możliwość wynajmowania dodatkowych sal w celach komercyjnych? Czy w bibliotece może/powinna działać kafeteria/księgarnia/punkt xero? itd – stanowią podstawę do budowy modelu przyszłej biblioteki. Na podstawie uzyskanych danych, korzystając z katalogu rozwiązań projektant może szybko i tanio dopracować projekt dla odpowiedniej lokalizacji , biorąc pod uwagę usytuowanie względem stron świata a więc warunki oświetleniowe a także możliwości wykorzystania alternatywnych źródeł energii (słonecznej, wiatrowej czy geotermalnej) i dobrać odpowiednio system ogrzewania.
PRZYKŁADY
Możliwości zastosowania opracowanego systemu widać na przykładach:
1. Niewielka biblioteka powierzchni ok. 250m2. Ze względu na ograniczoną przestrzeń zastosowana została duża elastyczność rozwiązań. W dużej wspólnej przestrzeni mogą być wydzielane mniejsze, dostosowane do konkretnych funkcji.
2. Przestrzenie o różnych funkcjach są wyraźniej wydzielone w formie, ale zachowana jest możliwość otwierania ich lub domykania. W tym rozwiązaniu poszczególne część biblioteki mogą działać niezależnie (np. wynajęte komercyjnie) bez zakłócania pracy biblioteki.
3. Rozbudowa istniejącego budynku, w którym pozostawione zostały pomieszczenia personelu oraz węzły sanitarne. W nowej części rozbudowany program społeczno-kulturalny.
H2 architekci 