Przystanek dla Warszawy (II nagroda)

Zespół: Marlena Happach, Marek Happach, Jan Topczewski

Wstęp
Zielona Warszawa to w przypadku stolicy jedno z nielicznych pozytywnych skojarzeń, które może stać się ważnym tropem w poszukiwaniu jej tożsamości. Zieleń jest jednym z
najważniejszych wyznaczników jakości przestrzeni publicznej. Zielone przystanki stanowić mogą landmark w warszawskiej przestrzeni i sprzyjać tworzeniu przyjaznej przestrzeni
publicznej, której w Warszawie ciągle za mało. Roślinna ściana wiaty wyrasta w zależności od lokalizacji z donic lub z gruntu. Do nawadniania wykorzystana jest woda z dachu. Do
obsadzeń wybrane zostały gatunki dobrze znoszące warunki miejskie (różnice temperatur, zanieczyszczenie, zasolenie) lub też nawiązujące do konkretnych lokalizacji (np. przystanki
Akacjowa, Chmielna, Malinowa).

Specyfika miasta Warszawy
Warszawa to zielone miasto – aglomeracja warszawska, zamieszkała przez 2,6 miliona osób, stanowi jeden z najbardziej zurbanizowanych rejonów Polski, ale typowe dla dużych miast uciążliwości codziennego życia mieszkańców łagodzone są przez bogactwo i różnorodność środowiska przyrodniczego.

[nggallery id=8]
Otaczające Warszawę duże kompleksy leśne – Kampinoski Park Narodowy i dwa parki krajobrazowe – to ewenement w skali Europy. To zielona płuca w bezpośrednim sąsiedztwie wielkiej aglomeracji, do której powietrze zasobne w tlen dostarczane jest poprzez kliny napowietrzające i grawitacyjnie doliną Wisły. Parki i tereny zieleni urządzonej zajmują 8 proc. powierzchni miasta. Warszawskie parki historyczne: Ogród Saski, Łazienki i park w Wilanowie przez stulecia odgrywały rolę letniego, wytwornego salonu stolicy. Od lat warszawiacy tłumnie odwiedzają Park Ujazdowski, Ogród Krasińskich, Park Paderewskiego, Park Praski, Pole Mokotowskie, Centralny Park Kultury na Powiślu, Park Fosa czy stoki Cytadeli. Mamy w stolicy 459 pomników przyrody – pojedynczych drzew, skupisk i głazów. Jest w Warszawie 12 rezerwatów przyrody, w tym siedem dostępnych dla ruchu turystycznego.
To właśnie obecność zieleni jest jednym z najważniejszych wyznaczników jakości przestrzeni publicznej i jest elementarnym składnikiem struktury miasta. Zielona Warszawa to w przypadku stolicy jedno z nielicznych pozytywnych skojarzeń, które może stać się ważnym tropem w poszukiwaniu tożsamości miasta.
Forma przystanku jest unikalna ale dostosowana do specyfiki naszego miasta. Może stać się elementem identyfikacji stolicy a turyści odwiedzający Warszawę znajda kolejne doskonałe tło dla pamiątkowych fotek.

[nggallery id=9]

Nasza idea
Mimo postępującego rozwoju technicznego pozostała w nas głęboka potrzeba wprowadzenia w uporządkowany świat odrobiny chaosu, jaki niesie ze sobą przyroda. Coraz częściej zagonieni mieszkańcy stolicy całe dnie spędzają w klimatyzowanych biurowcach i sztucznie oświetlonych galeriach handlowych. Kontakt z naturą ograniczony jest do kilku minut spędzonych w oczekiwaniu na tramwaj czy autobus albo przejściu do zaparkowanego samochodu. W tej sytuacji nawet rytm zmieniających się pór roku dostrzegamy jedynie w telewizyjnej prognozie pogody.
Symboliczna wręcz obecność zieleni na przystankach to tylko drobny element zielonej struktury miasta, umieszczony jednak w bezpośredniej bliskości mieszkańców. Czy to właśnie nie w oczekiwaniu na autobus możemy odzyskać te zawsze brakujące chwile na refleksję?
Nasz przystanek dzięki zastosowaniu zieleni staje się elementem przyjaznej przestrzeni miejskiej a żywe, zielone elementy sprzyjają nawiązaniu kontaktów międzyludzkich. Naturalnie dobra komunikacja – to nasze hasło.

Zielona ściana
Najważniejszym elementem podstawowej wersji wiaty jest zielona żywa ściana. Rosnąca w donicach Irga błyszcząca Cotoneaster lucidus to krzew gęsto ugałęziony, wysokości do 2 m, a nawet wyższy. Odznacza się całkowitą odpornością na niskie temperatury i znaczną wytrzymałością na suszę. Bardzo dobrze rośnie w dużych miastach i znosi zanieczyszczenie powietrza. Zmienia się wraz z porami roku: liście latem są zielone, zdrowe i pięknie błyszczące, jesienią przebarwiają się na kolor żółty i czerwony (RAL 3002 ;-), kuliste owoce czarne są jadalne dla ptaków. Białe kwiaty, z zaróżowionymi płatkami, ukazują się w maju – czerwcu. Irga doskonale znosi przycinanie i jest jednym z najcenniejszych krzewów żywopłotowych.
Żywopłot rośnie w pięciu plastikowych donicach o wymiarach 115 x 35 cm. Możliwe, wręcz wskazane jest wstawianie do wiaty pełnowymiarowych, dorosłych już roślin. W razie problemów z którymś z segmentów ściany żywopłotu (choroba, zniszczenie) możliwa jest wymiana pojedynczych donic. Żywopłot strzyże się równo z siatką oraz po otwarciu szklanych modułów.
Naszym zamiarem nie było przesłonięcie roślinnością konstrukcji wiaty (jak w altanie) – zielona ściana żywopłotu jest strukturalnym elementem projektu a nie tylko dekoracją. Rama nośna przystanku została przesunięta i obejmuje żywopłot, tak by oczekujących na przystanku pasażerów nie dzieliła od zieleni żadna przegroda.
Wiata jest miejskim meblem, dlatego żywopłot rośnie w modularnych donicach. Nie jest trwałym elementem przestrzeni. Rozwijające się miasto stale wymaga przekształceń i zmian. W razie takiej konieczności wiata może zostać bez trudu zdemontowana a donice z żywopłotem przeniesione w inne miejsce. W razie potrzeby np. przy łączeniu kilku wiat, ściana żywopłotu może być skrócona o jeden moduł.

Konstrukcja
Głównym elementem konstrukcyjnym jest spawana rama ze stali malowanej proszkowo na szaro (RAL 8009) o przekroju dwuteowym tworząca dwie podpory i wspornikowo utrzymująca dach (głębokość wiaty 225 cm).
Oparcie dla dachu tworzy ruszt wsparty na głównej konstrukcji. Pokrycie dachu stanowi szyba bezpieczna absorpcyjna barwiona w masie na szaro. Woda deszczowa jest odzyskiwana i służy do nawadniania roślin w donicach. Spadek dachu (1,5 %) sprowadza wodę do rynny z PCV (Ø 70 mm) ukrytej w okrągłym profilu nośnym. Rury spustowe w ramie sprowadzają ją do obudowy donic gdzie woda dystrybuowana jest do wszystkich pięciu pojemników wewnętrznych. Dach skuteczne chroni pasażerów przed wpływem czynników atmosferycznych – deszczem, śniegiem i słońcem. W profilu ramy ukryte jest oświetlenie. Dach uniesiony jest o 11 cm ponad boczne i tylne przegrody dla zapewnienia odpowiednich warunków przewietrzania.
Fundament przystanku stanowi płyta żelbetowa wylewana, w rejonie słupów schodząca do głębokości – 1m poniżej poziomu terenu. Ruszt utrzymujący siatkę i szyby wokół ściany żywopłotu jest konstrukcyjnie niezależny od ramy niosącej dach, chociaż stoi na tej samej płycie fundamentowej. Obudowa donicy wykonana jest z arkuszy aluminiowej blachy na ramie stalowej. Wewnątrz ocieplana jest matą mrozoodporną. Na ramie donicy opierają krzyżaki z dolną i górną poprzeczką wykonane ze stalowych płaskowników o przekroju 30 x 5 mm. Na nich mocowane są modularnie elementy wypełnienia płaszczyzn – siatka, szyba, gablota – w dowolnej konfiguracji. Rura montażowa stanowi jednocześnie usztywnienie zestawu krzyżaków. Możliwe jest otwieranie zarówno modułów z siatki jak i szkła (konieczne w razie mycia). Panele reklamowe i gabloty informacyjne zabezpieczone są zamkiem otwieranym przy wymianie ekspozycji, natomiast całe moduły (otwierane w razie mycia szyb czy przycinania żywopłotu) skręcone są śrubami.
Szerokość przejścia pomiędzy skrajnymi elementami waty przystankowej w poziomie ruchu a krawędzią platformy od strony pojazdów komunikacji miejskiej wynosi przy szerokości przystanku 3,5 m 175 cm. Minimalna odległość między krawędzią dachu a krawężnikiem jezdni wynosi 75 cm. Prześwit między dolną krawędzią zadaszenia a poziomem platformy przystanku wynosi 240 cm.
Boczna ściana wiaty od strony najazdu wykonana jest ze szkła, co zapewnia pasażerom dobrą widoczność nadjeżdżających pojazdów. Szyba (szkło bezpieczne o grub. 1 cm) z nadrukowaną nazwą przystanku utrzymywana jest przez dwa okrągłe pionowe stalowe słupki o średnicy 30 mm. Ławka stoi na własnej konstrukcji z profili stalowych malowanych proszkowo (RAL 8009). Siedzisko o wymiarach 40 cm x 180 wykonane jest z drewna klejonego o grubości 40 mm. Znak D-15 lub D-17 o wymiarach 400x400mm skierowany płaszczyzną ekspozycyjna w stronę najazdu umieszczony jest na ścianie szczytowej żywopłotu. W ramie konstrukcyjnej, na krawędzi dachu od strony jezdni montowane są wąskie tablice z nazwą przystanku i numerami zatrzymujących się w tym miejscu autobusów czy tramwajów. Etykiety o wymiarach 14 x 8 cm wykonane są z folii samoprzylepnej naklejonej na płytkę PCV i wsuwane w szyny na froncie wiaty. W tej samej technologii wykonana jest tablica z nazwą przystanku. Rozkłady jazdy, cennik i mapę sieci komunikacji naklejone na panel z plexi wsuwa się pomiędzy szyby (zamknięte na zamek). Informacje eksponowane są na tle zieleni.
Zakładamy możliwość montowania w wiacie systemu informacji elektronicznej. Wyświetlacz podający w sposób ciągły czas przyjazdu najbliższego pojazdu danej linii umieszczony jest we wnęce profilu ramy od strony wejścia na przystanek. Widoczny jest z zewnątrz przystanku i stanowi informację dla przechodniów. Oczekujący pod wiatą korzystają z informacji na tablicy. Wolnostojący zestaw złożony z komputera z ekranem dotykowym, drukarki i miniaturowej kamery można zamontować pod wiatą przy szklanej ścianie od strony najazdu. Wysokość urządzenia – ok. 120 cm nie powinna przesłaniać widoczności.
Na obudowie donicy przewidziana jest możliwość montażu dwóch pojedynczych podświetlanych kasetonów reklamowych o wymiarach 122 na 181 cm i głębokości 5 cm (zakładamy zastosowanie ultracienkich świetlówek o średnicy 16 mm). Boczną stronę przystanku (lewą) stanowi dwustronny kaseton reklamowy o wymiarach 123 na 185 o głeb. 10 cm, podświetlany (świetlówki Ø 16 mm). Dolna część o wysokości 40 cm osłonięta jest blachą aluminiową.
W wariancie zwężonym, dla miejskich przystanków tramwajowych, głównym elementem konstrukcyjnym jest spawana rama ze stali malowanej proszkowo na szaro (RAAL 8009) o przekroju dwuteowym tworząca dwie podpory i wspornikowo utrzymująca dach (głębokość wiaty 110 cm). Nie ma żywopłotu. Między profilami ramy rozpięta jest aluminiowa rura (Ø30mm) na której zawieszone są moduły z siatki i szyby – dwustronny kaseton reklamowy o głębokości 10 cmm, trzy siatki, dwie gabloty na informacje oraz jedna szyba.

Lokalizacja miejska i osiedlowa
Charakterystycznym elementem wiaty, odwołującym się do specyfiki naszego miasta jest zieleń dlatego w naszym przypadku bezzasadne wydało nam się różnicowanie wiat na miejskie i osiedlowe. Zielone tło wydaje się na tyle neutralne by wpasować się w wiele rodzajów tkanki miejskiej. Jednocześnie jednak oczywista dość wydaje się konieczność tworzenia indywidualnych projektów wiat dla miejsc o wyjątkowym znaczeniu historycznym czy widokowym. Mogą też wystąpić sytuacje, kiedy gęsta ściana żywopłotu nie powinna przesłaniać obiektu (np. usług w parterze przy wąskim chodniku) i w takich przypadkach proponujemy zastosowanie wąskiego wariantu.
W projekcie staraliśmy się odnaleźć kompromis między zamierzonym efektem estetycznym przy ograniczonych środkach finansowych dlatego nie zakładamy możliwości tworzenia projektu zbytkowniejszej czy też oszczędnościowej wersji wiaty.